Unlock Thailand’s Space Workforce ยกระดับทักษะคนไทยสู่เวทีอวกาศโลก

อุตสาหกรรมอวกาศ (Space Industry) ไม่ได้เป็นเพียงการสำรวจอวกาศหรือภารกิจสู่ดวงจันทร์ แต่กำลังก้าวสู่การเป็น “โครงสร้างพื้นฐานใหม่ของเศรษฐกิจโลก” ที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมทางเศรษฐกิจแทบทุกมิติ ทั้งบริการอินเทอร์เน็ตผ่านดาวเทียม การวิเคราะห์ข้อมูลสำรวจโลก การติดตามภัยพิบัติ การประเมินความเสี่ยงด้านสภาพภูมิอากาศ ไปจนถึงบริการสื่อสารและโทรทัศน์ผ่านดาวเทียม ทำให้ “เศรษฐกิจอวกาศ (Space Economy)” กลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันและภาคอุตสาหกรรมต่าง ๆ

เมื่อ “เศรษฐกิจอวกาศ (Space Economy)” เข้ามาเชื่อมโยงกับทุกอุตสาหกรรม คำถามสำคัญจึงเกิดขึ้นว่าประเทศไทย พร้อมหรือยังที่จะพัฒนาคนไทยให้ก้าวขึ้นเป็นกำลังสำคัญในอุตสาหกรรมแห่งอนาคตนี้?

ประเทศผู้นำกำลังเผชิญวิกฤต “ขาดคนเก่งด้านอวกาศ”

ข้อมูลจาก The Space Report 2025 Q2 โดย Space Foundation ระบุว่าเศรษฐกิจอวกาศมีมูลค่ากว่า 613 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ในปี 2024 หรือราว 22 ล้านล้านบาท เพิ่มขึ้น 7.8% จากปีก่อนหน้า แสดงถึงศักยภาพในการเป็นทั้งแรงขับเคลื่อนเศรษฐกิจ เสาหลักด้านความมั่นคง และกลไกสำคัญด้านความปลอดภัยสาธารณะ เทคโนโลยีใหม่ เช่น AI, Machine Learning, Cybersecurity และ Launch System ผลักดันให้ความต้องการกำลังคนด้านอวกาศเติบโตสูงมาก ขณะเดียวกัน “ช่องว่างทักษะ (Skills Gap)” กลายเป็นความท้าทายใหญ่ทั่วโลก โดยเฉพาะในประเทศที่กำลังปรับตัวเข้าสู่เศรษฐกิจอวกาศอย่างจริงจัง

ประเทศผู้นำในอุตสาหกรรมอวกาศอย่างสหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร ประเทศจีน และประเทศออสเตรเลีย ได้ลงทุนในอุตสาหกรรมอวกาศมาอย่างยาวนาน ทั้งด้านโครงสร้างพื้นฐาน การวิจัย และการสร้าง “ทักษะของแรงงานอวกาศ” ตามแนวทางของ OECD ที่เน้นการพัฒนาบุคลากรที่มีทักษะแบบ Multi-disciplinary Skills อย่างไรก็ตาม ยังมีการวิเคราะห์ทักษะที่ขาดแคลนมากที่สุด ดังนี้

• สหราชอาณาจักร (United Kingdom) รายงาน Space Sector Skills Survey ระบุว่ายังขาดบุคลากรด้านซอฟต์แวร์และข้อมูล ปัญญาประดิษฐ์ การวิเคราะห์และการสร้างแบบจำลองข้อมูล วิศวกรรมระบบ และการออกแบบอิเล็กทรอนิกส์ โดยเฉพาะด้าน Radio Frequency and Telecoms Engineering

• ประทศออสเตรเลีย (Australia) SmartSat Cooperative Research Centre วิเคราะห์ช่องว่างด้านทักษะที่ขาดแคลน ได้แก่ การพัฒนากลไก โครงสร้าง และวัสดุของยานอวกาศ การพัฒนาเทคโนโลยีการสำรวจอวกาศ และทักษะด้านซอฟต์แวร์ การเขียนโปรแกรม และการประมวลผลข้อมูล GNSS หรือการใช้ VR สำหรับการบินในอวกาศระยะไกล

เห็นได้ว่าอุตสาหกรรมอวกาศยุคใหม่ไม่ต้องการแค่ “วิศวกรดาวเทียม” หรือ “นักวิทยาศาสตร์อวกาศ” แบบในอดีตเท่านั้น แต่ต้องการทักษะหลากหลายที่ครอบคลุมทั้งด้านเทคนิคและดิจิทัล เนื่องจากอุตสาหกรรมอวกาศกำลังเปลี่ยนผ่านสู่โมเดลที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูล (Data-driven Space Economy)

4 ทักษะหลักที่อุตสาหกรรมอวกาศต้องการในปัจจุบัน

1) ทักษะด้านดิจิทัล ซอฟต์แวร์ และการวิเคราะห์ข้อมูล อาทิ การเขียนโปรแกรมและวิศวกรรมซอฟต์แวร์สำหรับภารกิจอวกาศ การใช้ AI และ Machine Learning วิเคราะห์ข้อมูลดาวเทียม การประมวลผลข้อมูล GNSS รวมถึง Data Analytics และ Data Modelling

2) ทักษะวิศวกรรมในการออกแบบและสร้างระบบอวกาศ อาทิ วิศวกรรมเครื่องกลและโครงสร้างยานอวกาศ การออกแบบชิ้นส่วนและวัสดุสำหรับใช้งานในอวกาศ วิศวกรรมไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์

3) ทักษะด้านวิศวกรรมระบบและการบูรณาการ อาทิ การออกแบบสถาปัตยกรรมภารกิจอวกาศ การบริหารจัดการข้อกำหนดของระบบ การบูรณาการระบบย่อย การทดสอบและตรวจสอบความพร้อมของระบบก่อนปล่อยสู่อวกาศ

4) ทักษะเชิงเทคนิค อาทิ การผลิต ประกอบ และทดสอบชิ้นส่วนดาวเทียมและยานอวกาศ การทำงานกับระบบอัตโนมัติและหุ่นยนต์ในสายการผลิต การปฏิบัติงานในห้องปฏิบัติการและภาคสนาม

ทั้งนี้ ประเทศเหล่านี้มีการลงทุนในด้าน Upskilling, Scholarships, Training, และ Public-Private Partnerships เพื่อเติมเต็มช่องว่างทักษะดังกล่าวและเตรียมความพร้อมด้านกำลังคนอวกาศผ่านการจัดกิจกรรมด้านอวกาศ และการพัฒนาทักษะพื้นฐานผ่านหลักสูตรและสื่อการสอนด้านอวกาศ

ประเทศไทยกับความท้าทายด้านคนที่ต้องรีบเปลี่ยนให้เป็นโอกาส

เมื่อเทียบกับประเทศผู้นำด้านอวกาศ ประเทศไทยยังอยู่ในช่วงเริ่มต้นของการสร้าง “ระบบนิเวศทักษะอวกาศ” แม้จะมีองค์กรอย่าง GISTDA และหน่วยงานอื่นที่ดำเนินโครงการดาวเทียมสำรวจโลก การบริหารจัดการภูมิสารสนเทศ และสนับสนุนการใช้ข้อมูลดาวเทียมในภาคส่วนต่าง ๆ แต่ประเทศไทยยังไม่มี “Space Workforce หรือ Skills Strategy” อย่างเต็มรูปแบบ

โดยมีหลักสูตรที่เกี่ยวข้องกับอวกาศในบางมิติ อาทิ วิทยาศาสตร์อวกาศ ภูมิสารสนเทศ วิศวกรรมโทรคมนาคม แต่หลักสูตรเฉพาะด้านอวกาศ อาทิ Space Systems Engineering, Satellite Operations และ Space Cybersecurity ยังอยู่ในระดับเริ่มต้นเมื่อเทียบกับต่างประเทศ อาทิ หลักสูตร SCGI Master Program แต่ส่วนใหญ่ยังอยู่ในรูปของ “รายวิชาเลือก” มากกว่าจะเป็น “เส้นทางการเรียนหลัก” ความท้าทายสำคัญอีกด้านคือ “เส้นทางอาชีพ” ด้านอวกาศที่ยังไม่ชัดเจน ซึ่งหากประเทศไทยไม่เร่ง “เปลี่ยนความท้าทายด้านคนให้เป็นโอกาส” ผ่านการออกแบบระบบทักษะและเส้นทางอาชีพที่ชัดเจน เราอาจติดกับดักการเป็นเพียง “ผู้ใช้เทคโนโลยีอวกาศ” แทนที่จะก้าวขึ้นมาเป็น “ผู้สร้างมูลค่าใหม่” ในห่วงโซ่อุตสาหกรรมอวกาศในอนาคต

ข้อเสนอแนะเชิงกลยุทธ์ในการพัฒนาทักษะอวกาศของไทย

มิติที่ 1 การพัฒนาหลักสูตรและโปรแกรมเฉพาะด้านอวกาศ

ประเทศไทยต้องไม่ใช่แค่ “เพิ่มจำนวนหลักสูตรด้านอวกาศ” แต่ต้องออกแบบให้หลักสูตรตอบโจทย์ Space Skills อย่างเป็นระบบ โดยยกระดับวิชาด้านอวกาศให้กลายเป็น Space Track เชื่อมโยงกับทักษะ Digital & Data, Space Engineering, Systems Engineering และ Skilled Technicians พร้อมออกแบบเนื้อหาเชื่อมโยงวิศวกรรม ไอที นโยบาย ธุรกิจเข้าด้วยกัน ควบคู่กับการสร้างหลักสูตรระยะสั้นสำหรับบุคลากรที่ต้องการ Upskill/Reskill จากสายโทรคมนาคม IT หรือ Data เข้าสู่งานด้านอวกาศ เพื่อให้ระบบหลักสูตรรองรับทั้งคนรุ่นใหม่และคนทำงานใน Space Economy

มิติที่ 2 การสร้างความร่วมมือระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน และต่างประเทศ

ประเทศไทยต้องสร้างความร่วมมือระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน และสถาบันการศึกษา ควบคู่กับการเชื่อมโยงกับพันธมิตรต่างประเทศที่มีความเชี่ยวชาญด้านอวกาศ โดยไม่ใช่เพียงการทำลงข้อตกลงความร่วมมือ (MOU) เชิงสัญลักษณ์ แต่ต้องแปลงความร่วมมือให้กลายเป็นกลไกพัฒนาทักษะที่จับต้องได้ แล้วผูกเข้ากับการสร้างทักษะของนักศึกษาและบุคลากรผ่านบทบาทเป็นนักวิจัยร่วม การออกแบบโปรแกรมฝึกงานและหมุนเวียนบุคลากรระหว่างหน่วยงานภาครัฐ ผู้ประกอบการดาวเทียม และภาคการศึกษาทั้งในและต่างประเทศ รวมถึงการใช้ Training Course ขององค์กรระดับสากลอย่างองค์การอวกาศยุโรป (ESA) องค์การสำรวจอวกาศญี่ปุ่น (JAXA) หรือหน่วยงานอื่น ๆ เป็น “สะพาน” ให้บุคลากรไทยได้อัปเดตเทคโนโลยี แนวโน้มทักษะ และมาตรฐานสากลอย่างต่อเนื่อง

มิติที่ 3 Upskilling และ Reskilling แรงงานในปัจจุบัน

จุดสำคัญของประเทศไทยคือการ “ต่อยอดคนที่มีอยู่แล้ว” ให้กลายเป็น Space Workforce เนื่องจากปัจจุบันเรามีแรงงานจำนวนมากในสาขาใกล้เคียงกับอวกาศอยู่แล้ว ภาครัฐและภาคเอกชนจึงควรร่วมกันออกแบบแผน Upskilling/Reskilling ระดับชาติที่แมปทักษะเดิมของกลุ่มนี้ไปสู่บทบาทใหม่ในห่วงโซ่อุตสาหกรรมอวกาศอย่างชัดเจน เช่นการพัฒนาจาก Network Engineer สู่ Satellite Communications Engineer หรือจาก Data Analyst สู่ Space Data Analyst ผ่านหลักสูตรระยะสั้นแบบเข้มข้น วิธีนี้จะช่วยเปลี่ยนแรงงานไทยให้กลายเป็น “แรงงานอวกาศชุดแรกของประเทศ” ได้รวดเร็วกว่าการรอเพียงบัณฑิตจากระบบการศึกษาอย่างเดียว

ลงทุนกับ “คนอวกาศ” วันนี้ เพื่ออนาคตการแข่งขันของประเทศไทย

บทเรียนจากประเทศผู้นำสะท้อนชัดว่าแม้จะมีงบประมาณด้านอวกาศมากเพียงใด แต่หาก “ขาดคนที่มีทักษะ” อุตสาหกรรมก็ไม่สามารถเติบโตได้อย่างเต็มศักยภาพ ดังนั้น การลงทุนใน Space Workforce ไม่ใช่แค่เรื่องของการพัฒนาแรงงานในอุตสาหกรรมอวกาศ แต่เป็น “การวางโครงสร้างพื้นฐานด้านคน” ที่จะขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศในอนาคต ถ้าเราไม่เริ่มพัฒนาทักษะบุคลากรในวันนี้ ช่องว่างด้านทักษะอวกาศจะขยายออกไปเรื่อย ๆ และอาจทำให้ประเทศไทยเสียโอกาสในการแข่งขันในอุตสาหกรรมอวกาศที่เติบโตอย่างรวดเร็ว ในทางกลับกัน หากเราเริ่มออกแบบและลงทุน Space Workforce ตั้งแต่ตอนนี้ ในอนาคตข้างหน้าทักษะอาจกลายเป็น “แต้มต่อเชิงยุทธศาสตร์” ที่กำหนดว่า ประเทศไทยจะยืนอยู่ตรงไหนในเศรษฐกิจอวกาศระดับโลก

ที่มา :

• Space Foundation. The Space Report 2025 Q2.

  (https://www.spacefoundation.org/2025/07/22/the-space-report-2025-q2/)

• The National Science and Technology Council. Interagency Roadmap to Support Space-Related STEM Education and Workforce.

  (https://www.energy.gov/sites/default/files/2024-03/09-2022-Interagency-Roadmap-to-Support-Space-Related-STEM-Education-and-Workforce.pdf)

• UK Space Agency. Space Sector Skills Survey 2023.

  (https://www.gov.uk/government/publications/space-sector-skills-survey-2023/space-sector-skills-survey-2023-report)

• IDA Science and Technology Policy Institute. China Space Talent 2023.

  (https://www.ida.org/research-and-publications/publications/all/c/ch/china-space-talent)

• SmartSat Cooperative Research Centre. Space Industry Skills Gap Analysis.

  (https://smartsatcrc.lbcdn.io/uploads/Space-Industry-Skills-Gap-Analysis-Final-Report.pdf)